Hezeyanlı pozuntular
Hezeyanlı Pozuntular
Reallıqdan uzaq, dəyişməyən inanclar
Nədir hezeyan?
Hezeyan — insanın reallıqla uyğun gəlməyən, lakin özü üçün tam həqiqət kimi qəbul etdiyi inanc və fikirdir. Hezeyanı olan insan ətrafındakı hər kəs bu fikrin səhv olduğunu izah etməyə çalışsa da, o, bu inamdan dönmür. Bu inam əsassız, məntiqsiz və bəzən çox qəribə görünə bilər, amma həmin insan üçün bu, gerçəkliyin bir hissəsidir.
Hezeyanlı pozuntu nədir?
Hezeyanlı pozuntu, bir və ya bir neçə bu tip dəyişməz inancın mövcud olduğu psixi pozuntudur. Bu pozuntusu olan insanın digər sahələrdə (danışıq, yaddaş, düşüncə, davranış) fəaliyyəti normal görünə bilər. Onu cəmiyyətin digər üzvlərindən fərqləndirən əsas cəhət — dəyişməyən və reallığa uyğun gəlməyən bu inanclardır.
Ən çox rast gəlinən hezeyan növləri:
- Təqib hezeyanı: Şəxs inanır ki, onu izləyirlər, zərər vermək istəyirlər, ona qarşı plan qururlar.
- Qısqanclıq hezeyanı: Partnyorun onu aldadığını düşünür, amma ortada heç bir sübut yoxdur.
- Böyüklük hezeyanı: Özünü çox böyük bir şəxsiyyət, bəzən peyğəmbər, bəzən ixtiraçı və ya milyarder kimi hiss edir.
- Erotomanik hezeyan: İnanır ki, tanınmış biri (məsələn, bir məşhur) ona gizli şəkildə aşiqdir.
- Somatik hezeyan: Bədənində xəstəlik, qoxu, parazit və ya dəyişiklik olduğuna inanır, lakin tibbi yoxlamalar heç nə göstərmir.
Əlamətləri nələrdir?
- Təkidli, dəyişməyən, qəribə və ya məntiqsiz inamlar
- Ətrafın dediklərinə qulaq asmamaq
- Hezeyana əsaslanan davranışlar (məsələn, polisdən gizlənmək, izləyici axtarmaq)
- Digər sahələrdə normal danışıq və davranış
- Sosial münasibətlərdə çətinlik və ya gərginlik
Bu insan “dəli”dirmi?
Hezeyanlı pozuntusu olan insanlar çox vaxt gündəlik həyatlarını idarə edə bilirlər. Onlar işə gedə, ailə qura, ünsiyyət qura bilirlər. Sadəcə, düşüncələrində reallıqdan sapmalar olur və bu, bəzən həyat keyfiyyətinə və münasibətlərə mənfi təsir edə bilir.
Niyə belə olur?
Hezeyanlı pozuntunun dəqiq səbəbi tam bilinmir. Amma aşağıdakı amillərin təsiri ola bilər:
- Genetik meyllilik
- Paranoid (şübhəçi) şəxsiyyət xüsusiyyətləri
- Uşaq travmaları və ya uzunmüddətli stress
- Beyində kimyəvi maddələrin disbalansı (xüsusilə dopamin sistemi)
Müalicəsi varmı?
Bəli, bu pozuntunun müalicəsi mümkündür.
- Dərmanlar : Beyindəki kimyəvi tarazlığı bərpa etməyə kömək edir.
- Psixoterapiya: Xüsusilə koqnitiv-davranış terapiyası, insanın öz inanclarını təhlil etməsinə və dəyişdirməsinə kömək edə bilər.
- Ailə və sosial dəstək: Səbirli və anlayışlı münasibət çox önəmlidir.
Əgər yaxınlarınızdan biri belə davranırsa…
- Onu dərhal mühakimə etməyin və mübahisəyə girməyin.
- Hezeyanı birbaşa inkar etməyin — bu, inamı daha da gücləndirə bilər.
- Dəstək olun, mütəxəssisə getməsini təşviq edin.
- Təhlükəli davranışlar varsa, həkim müdaxiləsini gecikdirməyin.
Nəticə
Hezeyanlı pozuntular cəmiyyətimizdə düşündüyümüzdən daha yayğındır. Bu insanların ehtiyacı ilk növbədə anlayış, dəstək və düzgün psixiatriya yardımıdır. Vaxtında göstərilən yardım bu insanların həyat keyfiyyətini xeyli yaxşılaşdıra bilər.
Dr. Fuad Bəşirov
